ตอนเช้าไม่อยากลุกจากเตียง ตื่นมาแล้วก็ยังงัวเงียไม่สดชื่น ต้องได้กาแฟวิญญาณถึงจะเข้าร่าง กลางวันอยากกิน junk food เน้นแป้ง พอตกบ่ายก็โหยหาเครื่องดื่มหวานๆ ไม่ก็ขนมนมเนย ส่วนเมื่อถึงเวลาที่ควรนอนดันตาสว่าง กว่าจะหลับได้ก็ตี 1-2
เราเชื่อว่าหลายคนเคยมีอาการแบบนี้ และจำนวนไม่น้อยเลยที่มีพฤติกรรมเช่นนี้ทุกวันจนคิดว่าเป็นเรื่องปกติธรรมดา แต่… นี่ไม่ใช่เรื่องปกติหรือสิ่งที่สมควรถูกมองข้ามเลย! เพราะมันคือสัญญาณของ ‘ภาวะต่อมหมวกไตล้า’ (Adrenal Fatigue) ซึ่งส่งผลเสียต่อสุขภาพร่างกายหลายด้านและอาจนำไปสู่สารพัดโรคภัยไข้เจ็บในอนาคต
ว่าแล้ววันนี้ เรามาทำความรู้จักภาวะต่อมหมวกไตล้ากันดีกว่า
‘ต่อมหมวกไต’ อวัยวะเล็กๆ ที่แบกความรับผิดชอบใหญ่หลวง
ก่อนอื่น เราอยากแนะนำให้คุณได้รู้จักต่อมหมวกไต (Adrenal glands) กันสักนิด
เหมือนกับชื่อภาษาไทย ต่อมหมวกไตเป็นอวัยวะชิ้นเล็กๆ ที่อยู่ด้านบนสุดของไตทั้งสองข้าง (เหมือนกับไตสวมหมวก) แต่ถึงจะเป็นอวัยวะชิ้นเล็ก ต่อมหมวกไตกลับมีหน้าที่สำคัญมาก นั่นคือ การสร้างฮอร์โมนหลายชนิดที่สำคัญต่อร่างกาย
- ฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol): หรือ ฮอร์โมนความเครียด ปกติแล้ว ฮอร์โมนคอร์ติซอลจะถูกผลิตออกมาในเวลาเช้าเพื่อกระตุ้นให้ร่างกายตื่นตัว โดยฮอร์โมนคอร์ติซอลจะไปเพิ่มน้ำตาลในเลือด กระตุ้นความดัน เพื่อให้เรากระฉับกระเฉงพร้อมเริ่มต้นวันใหม่ และในเวลาที่เรามีความเครียด ร่างกายก็จะผลิตฮอร์โมนชนิดนี้ออกมา เพื่อเพิ่มพลังและให้เราสามารถรับมือกับสถานการณ์ที่ตึงเครียดได้ดีขึ้น นอกจากนั้น ฮอร์โมนคอร์ติซอลยังมีบทบาทในการควบคุมระบบเผาผลาญอาหาร ระบบภูมิคุ้มกัน และความดันโลหิตอีกด้วย
- ฮอร์โมนแอลโดสเตอโรน (Aldosterone): สเตอรอยด์ฮอร์โมนที่ทำหน้าที่ควบคุมความสมดุลของน้ำและของเหลวในเลือด เช่น โซเดียม โพแทสเซียม รวมทั้งควบคุมความเป็นกรด-ด่างของเลือด
- ฮอร์โมนดีเอชอีเอ (DHEA): ฮอร์โมนตั้งต้นที่จะเปลี่ยนไปเป็นฮอร์โมนเพศ เช่น เอสโตรเจน เทสโทสเตอโรน โปรเจสเตอโรน
ยิ่งเครียด ยิ่งทำร้ายต่อมหมวกไต
หนึ่งในหน้าที่สำคัญของต่อมหมวกไตคือ การผลิตฮอร์โมนคอร์ติซอลหรือฮอร์โมนความเครียดที่ออกมาช่วยให้ร่างกายได้สู้กับความเครียดได้ดียิ่งขึ้น ดังนั้นยิ่งเรามีความเครียดมากเท่าไร เครียดสะสมยาวนาน หรือเครียดเรื้อรัง ต่อมหมวกไตก็จะยิ่งผลิตฮอร์โมนคอร์ติซอลออกมา เมื่อต่อมหมวกไตทำงานหนักเกินไป จะนำไปสู่ภาวะต่อมหมวกไตล้า ทำให้ต่อมหมวกไตไม่สามารถผลิตฮอร์โมนที่จำเป็นต่อร่างกายทั้งสามชนิดข้างต้นออกมาได้เพียงพอ จนนำไปสู่อาการต่างๆ เช่น
- อ่อนเพลีย ป่วยบ่อย ร่างกายไม่แข็งแรง (ขาดฮอร์โมนคอร์ติซอล)
- อยากรับประทานของหวานของเค็ม (ขาดฮอร์โมนแอลโดสเตอโรน)
- และประจำเดือนไม่ปกติ มีสมรรถภาพทางเพศลดลง (ขาดฮอร์โมนดีเอชอีเอ)
กำจัดความเครียด กุญแจหลักกำจัดต่อมหมวกไตล้า
แนวทางหลักในการรักษาภาวะต่อมหมวกไตล้านั้น แพทย์จะเน้นที่การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของผู้ป่วยเป็นหลัก ทั้งในเรื่องเวลานอน การรับประทานอาหาร การออกกำลังกาย และการพักผ่อน โดยหลักๆ ก็คือ กำจัดความเครียดอันเป็นสาเหตุสำคัญของภาวะต่อมหมวกไตล้านั่นเอง เพราะฉะนั้นหากเราดูแลตัวเองให้มีวิถีชีวิตที่ถูกสุขลักษณะดังต่อไปนี้ ก็ถือว่าเราได้ดูแลต่อมหมวกไตให้ทำงานได้อย่างไม่บกพร่องไปด้วย
- กำจัดความเครียด: แต่ละคนมีวิธีคลายเครียดแตกต่างกันไป บางที คุณอาจเหมาะกับการนั่งสมาธิ เล่นโยคะ หรือดูหนังฟังเพลง อ่านหนังสือ เล่นกีฬาออกกำลังกาย ฯลฯ หัวใจสำคัญคือ หาเวลาให้ตัวคุณเองและทำงานอดิเรกที่คุณรู้สึกสนุกผ่อนคลาย
- กินอาหารเช้า: การรับประทานอาหารเช้าภายในหนึ่งชั่วโมงหลังตื่นนอนจะช่วยรักษาระดับน้ำตาลในเลือด โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะต่อมหมวกไตล้ายิ่งไม่ควรรับประทานอาหารเช้าหลัง 10.00 น. เพราะจะทำให้ร่างกายขาดพลังงานไปหล่อเลี้ยง ทำให้รู้สึกอ่อนเพลีย
- กินอาหารมีประโยชน์: อาหารที่ช่วยลดอาการต่อมหมวกไตล้าและรักษาสมดุลฮอร์โมนของร่างกายคือ อาหารที่มีโปรตีนสูง ธัญพืช และผักผลไม้ ทั้งผักใบเขียวและผักผลไม้สีม่วงและส้ม
- เสริมวิตามิน B: วิตามิน B เช่น วิตามิน B5 สามารถช่วยรักษาสมดุลฮอร์โมนและเสริมสร้างการทำงานของต่อมหมวกไตได้
- หลีกเลี่ยงคาเฟอีน: เพราะคาเฟอีนจะไปกระตุ้นให้ต่อมหมวกไตผลิตฮอร์โมนคอร์ติซอลออกมา ทำให้ต่อมหมวกไตทำงานหนักเกินไป
- นอนหลับให้เพียงพอ: การอดนอนจะทำให้ต่อมหมวกไตต้องผลิตฮอร์โมนคอร์ติซอลออกมามากกว่าปกติ ไม่นับที่การนอนไม่เป็นเวลาจะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอและเกิดความเครียดตามมาด้วย
มาทำตัวให้ห่างไกลจากความเครียดกันดีกว่า เพราะนอกจากจิตใจที่ปราศจากความเครียดจะช่วยให้ต่อมหมวกไตแข็งแรงแล้ว ก็ยังทำให้เราปลอดจากโรคภัยไข้เจ็บอีกมากมาย
–
