อัลไซเมอร์เกิดจากอะไร? ป้องกันอย่างไร? แค่เข้าใจก็ไม่น่ากลัวแบบที่คิด

อัลไซเมอร์เกิดจากอะไร? เชื่อว่าหลาย ๆ คนที่มีความกังวลเกี่ยวกับโรคอัลไซเมอร์มักจะมีคำถามว่าโรคอัลไซเมอร์เกิดจากอะไร อัลไซเมอร์อาการเป็นอย่างไร และสามารถป้องกันโรคอัลไซเมอร์สาเหตุของการเกิดโรคได้หรือไม่ ซึ่งต้องบอกเลยว่าจริง ๆ แล้วในปัจจุบันยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัดว่าอัลไซเมอร์สาเหตุเกิดจากอะไร แต่ทางการแพทย์เชื่อว่าเกิดจากหลาย ๆ ปัจจัยร่วมกัน รวมถึงในปัจจุบันก็ยังไม่มีวิธีป้องกันโรคอัลไซเมอร์ที่ชัดเจน แต่เราสามารถลดความเสี่ยงในการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้ 

สำหรับใครที่สงสัยว่า อัลไซเมอร์เกิดจากอะไร? มีอาการอย่างไร? และสามารถป้องกันโดยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคได้โดยวิธีไหนบ้างนั้น? วันนี้เราจะขอพาไปทำความรู้จักกับ “อัลไซเมอร์” โรคที่อยากจำแต่กลับลืมนี้พร้อม ๆ กันในบทความนี้

อัลไซเมอร์เกิดจากปัจจัยอะไรได้บ้าง?

โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s Disease) ถือเป็นโรคสมองเสื่อมที่พบบ่อยที่สุดในโลกและพบมากในผู้สูงอายุ โดยผู้ป่วยอัลไซเมอร์อาการจะหลงลืมได้ง่าย จำยาก ไม่สามารถเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ได้ มีปัญหาในการใช้ภาษา การตัดสินใจ และพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงไป เป็นต้น โดยโรคอัลไซเมอร์สาเหตุในการเกิดนั้นยังไม่แน่ชัด แต่เชื่อว่าอาจเกิดจากหลาย ๆ ปัจจัย ดังนี้

อัลไซเมอร์เกิดจากปัจจัยทางพันธุกรรม 

ผู้ที่มีคนในครอบครัวเป็นโรคอัลไซเมอร์มีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคอัลไซเมอร์มากกว่าผู้ที่ไม่มีคนในครอบครัวเป็นโรคอัลไซเมอร์ โดยโรคอัลไซเมอร์สาเหตุเกี่ยวกับปัจจัยด้านพันธุกรรมนั้นจะเกี่ยวข้องกับยีนหลายยีนที่อาจเกี่ยวข้องกับโรคอัลไซเมอร์ ไม่ว่าจะเป็น

• ยีน APP (Amyloid Precursor Protein)
  เป็นยีนที่มีหน้าที่สร้างโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์ ซึ่งโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์เป็นโปรตีนที่พบได้ในสมองของทุกคน แต่หากมีการผลิตโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์มากเกินไป หรือมีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์ ก็จะทำให้โปรตีนเบต้าอะไมลอยด์ก่อตัวเป็นก้อนหนาแน่นที่เรียกว่า Amyloid Plaques  ซึ่งอาจส่งผลต่อการทำลายเซลล์ประสาทและการทำงานของสมอง
• ยีน PSEN1 (Presenilin 1) และ ยีน PSEN2 (Presenilin 2) 
  เป็นยีนที่มีหน้าที่ย่อยสลายโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์ หากยีน PSEN1 หรือ PSEN2 มีการกลายพันธุ์ จะทำให้โปรตีนเบต้าอะไมลอยด์ไม่ได้ถูกย่อยสลายอย่างมีประสิทธิภาพ ส่งผลให้มีการผลิตโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์มากเกินไปหรือมีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของโปรตีนเบต้าอะไมลอยด์ ซึ่งอาจนำไปสู่โรคอัลไซเมอร์ได้
• ยีน APOE (Apolipoprotein E) 
  เป็นยีนที่มีหน้าที่ขนส่งไขมันในเลือด หากยีน APOE มีรูปแบบ E4 จะทำให้มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์มากขึ้น โดย APOE4 หรือ APOE รูปแบบ E4 คือตัวแปรในกลุ่มย่อยของ Apolipoprotein E (APOE) พูดง่าย ๆ ก็คือคนที่มียีน APOE รูปแบบ E4 จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์สูงกว่าคนที่มียีน APOE รูปแบบอื่น โดยคนที่มียีน APOE รูปแบบ E4 หนึ่งคู่ จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์เพิ่มขึ้น 3-5 เท่า และคนที่มียีน APOE รูปแบบ E4 สองคู่ จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์เพิ่มขึ้น 15-30 เท่า 

นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยทางพันธุกรรมอื่น ๆ ที่อาจเกี่ยวข้องกับโรคอัลไซเมอร์ เช่น ยีน PICALM, ยีน TREM2 หรือ ยีน C9ORF72 เป็นต้น

อัลไซเมอร์เกิดจากปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม 

ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นประจำ ผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ ผู้ที่ขาดสารอาหารบางชนิด และผู้ที่สัมผัสกับสารพิษบางชนิดมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคอัลไซเมอร์มากกว่าผู้ที่ไม่สูบบุหรี่ ไม่ดื่มแอลกอฮอล์ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารพิษ โดยปัจจัยของโรคอัลไซเมอร์เกิดจากสิ่งแวดล้อมนั้นก็จะมีหลากหลายปัจจัยมาก ๆ ได้แก่  

• สารพิษบางชนิด 
  เช่น สารหนู ตะกั่ว ปรอท สารกำจัดศัตรูพืช สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) สารก่อมะเร็งบางชนิด อาจสะสมในสมองและทำลายเซลล์สมองจนนำไปสู่การเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้
• การติดเชื้อบางชนิด
   เช่น การติดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส โปรโตซัว อาจทำให้เกิดภาวะอักเสบในสมอง ส่งผลให้เซลล์สมองเสื่อมและตายลง
• การบาดเจ็บที่ศีรษะ 
  การบาดเจ็บที่ศีรษะรุนแรงอาจทำให้เซลล์สมองตายหรือเสียหายได้ ทั้งยังเพิ่มความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์ได้อีกด้วย
• การขาดสารอาหารบางชนิด
  เช่น วิตามินบี12 กรดโฟลิก สังกะสี อาจส่งผลต่อการทำงานของสมองและเพิ่มความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์มากขึ้น
• ความเครียด
  ความเครียดเรื้อรังอาจส่งผลต่อการทำงานของสมองและเพิ่มความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์ได้
• การใช้ชีวิตแบบไม่ใส่ใจสุขภาพ 
  เช่น การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป การขาดการออกกำลังกาย การรับประทานอาหารไม่ครบ 5 หมู่ เพิ่มความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์ได้เช่นเดียวกัน

โดยปัจจัยของอัลไซเมอร์เกิดจากสิ่งแวดล้อมเหล่านี้อาจส่งผลต่อความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์ได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม ตัวอย่างเช่น สารพิษอาจเข้าไปทำลายเซลล์สมองโดยตรง การติดเชื้ออาจทำให้เกิดภาวะอักเสบในสมอง หรือการบาดเจ็บที่ศีรษะอาจทำให้เซลล์สมองตายหรือเสียหายได้ เป็นต้น 

อัลไซเมอร์เกิดจากปัจจัยด้านอายุ 

อัลไซเมอร์เกิดจากปัจจัยด้านอายุถือเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุดของโรคอัลไซเมอร์เลยก็ว่าได้ เพราะเมื่อยิ่งอายุมากขึ้นก็ยิ่งมีโอกาสเกิดโรคอัลไซเมอร์มากขึ้นตามไปด้วย ซึ่งการเกิดอัลไซเมอร์สาเหตุอาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสมองตามอายุขัยที่อาจทำให้เซลล์สมองเสื่อมและตายลงได้ง่ายขึ้น โดยปัจจัยของอัลไซเมอร์เกิดจากอายุนั้นจะมีความเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างและการทำงานของสมองตามอายุที่เพิ่มขึ้น เช่น

• การเสื่อมสภาพของเส้นประสาท 
  เส้นประสาทในสมองจะเสื่อมสภาพตามอายุที่เพิ่มขึ้น ทำให้การส่งสัญญาณระหว่างเซลล์ประสาททำได้ไม่ดีและทำให้เซลล์ประสาททำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ
• การสะสมของสาร Amyloid Plaques 
  สาร Amyloid Plaques เป็นสารโปรตีนที่สะสมในสมองของผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ ซึ่งในทางการแพทย์ต่างเชื่อว่าสาร  Amyloid Plaques เป็นสาเหตุหลักของความเสียหายต่อเซลล์สมองซึ่งนำไปสู่โรคอัลไซเมอร์
• การสูญเสียการเชื่อมต่อระหว่างเซลล์ประสาท 
  เซลล์ประสาทในสมองจะสูญเสียการเชื่อมต่อระหว่างกันตามอายุที่เพิ่มขึ้น ทำให้การสื่อสารระหว่างเซลล์ประสาททำได้ไม่ดีและยังส่งผลให้เซลล์ประสาททำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ

นอกจากปัจจัยด้านอายุแล้ว ยังมีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้อีกเช่นเดียวกัน ซึ่งหากพบว่าตนเอง หรือคนในครอบครัวมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์ ขอแนะนำว่าควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำในการรักษาโรคอย่างถูกวิธี

ป้องกันอัลไซเมอร์เกิดจากปัจจัยต่าง ๆ ได้อย่างไรบ้าง?

อย่างที่กล่าวไปข้างต้นว่าในปัจจุบันยังไม่มีวิธีป้องกันการเกิดโรคอัลไซเมอร์ที่แน่ชัด แต่การป้องกันอัลไซเมอร์ในส่วนนี้สามารถลดความเสี่ยงในการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้  โดยการควบคุมปัจจัยเสี่ยงที่สามารถปรับเปลี่ยนได้ ดังนี้

• ปัจจัยด้านพันธุกรรม
  ปัจจัยด้านพันธุกรรมเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ไม่สามารถควบคุมได้ แต่ก็สามารถลดความเสี่ยงจากปัจจัยด้านพันธุกรรมได้ โดยการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสม ทั้งยังสามารถลดความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์ลงได้บางส่วนจากการหลีกเลี่ยงการมีบุตรกับคู่ครองที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคอัลไซเมอร์
• ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม
  ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สามารถควบคุมได้ โดยหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ เช่น การสัมผัสสารพิษ การบาดเจ็บที่ศีรษะ การติดเชื้อบางชนิด ความเครียดเรื้อรัง เป็นต้น
• ปัจจัยด้านอายุ
  ปัจจัยด้านอายุเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ไม่สามารถควบคุมได้ แต่ก็สามารถลดความเสี่ยงจากปัจจัยด้านอายุได้ โดยการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสมตั้งแต่อายุยังน้อย เช่น รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายเป็นประจำ ควบคุมความดันโลหิต ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ควบคุมน้ำหนัก งดสูบบุหรี่ งดดื่มแอลกอฮอล์ เป็นต้น

โดยแนวทางการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ สาเหตุของการเกิด สามารถทำได้ง่าย ๆ ดังนี้

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ รับประทานอาหารที่ครบ 5 หมู่ เน้นผักและผลไม้สด หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวและไขมันทรานส์สูง
• ออกกำลังกายเป็นประจำ ออกกำลังกายอย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน อย่างน้อย 5 วันต่อสัปดาห์
• ควบคุมความดันโลหิต ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ควบคุมน้ำหนัก
• รักษาระดับความดันโลหิตให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ รักษาระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ และรักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
• งดสูบบุหรี่ งดดื่มแอลกอฮอล์ การสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์เป็นปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์
• ฝึกสมองด้วยการคิดวิเคราะห์ แก้ปัญหา และเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ
• เข้ารับการตรวจสุขภาพเป็นประจำ เพื่อตรวจหาความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์

เป็นอย่างไรกันบ้างกับบทความสาระดี ๆ “ลืมง่ายแต่จำยาก อัลไซเมอร์เกิดจากอะไร” ที่เราได้นำมาฝากกัน สำหรับใครที่มีความกังวลเกี่ยวกับโรคอัลไซเมอร์อยู่นั้น ทางเราขอบอกเลยว่าเพียงแค่ทำความเข้าใจเกี่ยวกับโรคนี้ก็ไม่มีอะไรน่ากลัวอย่างที่คิด และถึงแม้ว่าจะไม่มีวิธีป้องกันโรคอัลไซเมอร์เกิดจากแต่ละปัจจัยได้อย่างชัดเจน แต่หากเราเข้าใจเกี่ยวกับโรคนี้และรู้จักวิธีป้องกันโรคอัลไซเมอร์ก็จะสามารถลดความเสี่ยงของการเกิดโรคอัลไซเมอร์สาเหตุต่าง ๆ ได้