อีกหนึ่ง เคล็ดลับความสุขจากนักจิตวิทยาด้านความสุข ที่ ชีวิตดี by hhc Thailand อยากชวนผู้อ่านมาทำความรู้จักและทำความเข้าใจ คือความสุขในมุมมองใหม่และอธิบายได้ด้วยเหตุผลทางวิทยาศาสตร์ จากคุณแดน กิลเบิร์ท นักจิตวิทยาจากมหาลัยฮาร์วาร์ด ผู้ซึ่งพยายามค้นคว้าหาคำตอบเกี่ยวกับความคิดและจิตใจอันซับซ้อนของมนุษย์ โดยเฉพาะในเรื่องเกี่ยวกับความสุข เขาได้รางวัลมากมายจากการวิจัยและการสอนหนังสือ รวมถึงเป็นผู้แต่งหนังสือขายดีของ New York Times ชื่อเรื่อง ‘Stumbling on Happiness’ ซึ่งมียอดขายมากกว่าล้านเล่มทั่วโลก
และนี่คือเคล็ดลับความสุขจากการบรรยาย TED Talk ในหัวข้อ ‘The Surprising Science of Happiness ของเขา’ ซึ่งมียอดวิวถล่มทลายและเป็นหนึ่งในการบรรยายที่ได้รับความนิยมมากที่สุดเรื่องหนึ่ง
ความสุขตามธรรมชาติ VS ความสุขสังเคราะห์
เคล็ดลับสำคัญของความสุขแบบแดน กิลเบิร์ท มาจากการแบ่งความสุขออกเป็นสองแบบหลักๆ คือ
- ความสุขตามธรรมชาติ (Natural Happiness) หมายถึงความสุขที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติทันทีที่เราได้รับในสิ่งที่ต้องการหรือพึงพอใจ
- ความสุขสังเคราะห์ (Synthesized Happiness) คือความสุขที่เราสร้างขึ้นเองได้แม้สิ่งต่างๆ จะไม่เป็นไปตามที่เราคิดไว้หรืออยากให้เป็น
แน่นอนว่า ‘ความสุขตามธรรมชาติ’ เป็นเรื่องดีที่ใครๆ ก็ต้องการ แต่เราอาจไม่ต้องรอให้มันเกิดขึ้นเองเสมอไป เพราะแดนบอกว่า ‘ความสุขสังเคราะห์’ ก็เป็นสิ่งจำเป็นไม่แพ้กัน และเราสร้างขึ้นเองได้!
เขาพิสูจน์แนวคิดนี้โดยเปิดหลักสูตรถ่ายภาพขึ้นมาที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด จากนั้นก็ให้นักเรียนในคลาสออกไปถ่ายภาพรอบๆ มหาวิทยาลัย และมาเรียนรู้วิธีล้างอัดภาพในห้องมืดด้วยกัน ทุกคนจะมีภาพถ่ายของตัวเองจำนวนหนึ่ง
ต่อมาเขาให้นักเรียนเลือกภาพถ่ายที่ดีที่สุดของตัวเองกลับบ้านไปสองภาพเท่านั้น แล้วทิ้งภาพที่เหลือไว้ โดยแบ่งนักเรียนออกเป็นสองกลุ่ม กลุ่มแรกให้เลือกรูปเดี๋ยวนั้นทันทีและเปลี่ยนใจไม่ได้ ส่วนอีกกลุ่มเมื่อเลือกแล้วถ้าเปลี่ยนใจก็ให้กลับมาเปลี่ยนรูปได้ใหม่ หลังจากที่นักเรียนทั้งสองกลุ่มเสร็จสิ้นกระบวนการเลือกรูป (และเปลี่ยนรูป) เรียบร้อย แดนได้ทำการสัมภาษณ์เก็บข้อมูลจากกลุ่มนักเรียนทั้งหมดนี้
ผลปรากฎว่า นักเรียนในกลุ่มที่ไม่สามารถเปลี่ยนรูปได้ กลับพอใจในตัวเลือกของตัวเองมากกว่าอีกกลุ่มที่สามารถกลับมาเปลี่ยนใจได้เสียอีก
แดนสรุปเรื่องนี้ให้ฟังว่า
- เมื่อเราอยู่ในสถานการณ์ที่ต้องเลือกหรือมีข้อจำกัดบางอย่าง สมองของเราจะสร้าง ความสุขสังเคราะห์ ขึ้นมาเองได้ ซึ่งเป็นผลจาก ระบบภูมิคุ้มกันทางจิตใจ (Psychological Immune Stystem) คือกระบวนการรับรู้ซึ่งช่วยให้เราพยายามมองมุมใหม่ และรู้สึกดีขึ้นได้แม้สิ่งต่างๆ จะไม่เป็นไปตามที่เราคิด
- ความสุขสังเคราะห์ จะเกิดขึ้นเมื่อเราปรับตัวได้แม้สถานการณ์ไม่เป็นใจ ซึ่งหลายคนอาจสงสัยว่านี่เป็นการหลอกตัวเองอยู่หรือเปล่า? ซึ่งแดนอธิบายว่ามันเป็นคนละเรื่องกับการหลอกตัวเอง แต่มันคือการที่สมองปรับความคิดว่าเราจะทำให้สถานการณ์ที่ไม่เป็นไปอย่างที่คิดในตอนนี้ดีขึ้นได้อย่างไร และจะมองหาความสุขจากสถานการณ์นี้ได้อย่างไร
แดนยังยกตัวอย่างงานวิจัยที่ศึกษาความสุขของกลุ่มตัวอย่างสองกลุ่ม ระหว่างคนที่ถูกรางวัลลอตเตอรี่ กับคนที่ได้รับอุบัติเหตุจนเป็นอัมพาต ลองทายดูไหมว่า คนสองกลุ่มนี้ใครจะมีความสุขในชีวิตมากกว่ากัน?
คนส่วนใหญ่มักเดาว่า คนที่ถูกรางวัลลอตเตอรี่ย่อมมีความสุขมากกว่าคนที่ประสบอุบัติเหตุจนเป็นอัมพาต ซึ่งเป็นคำตอบที่ไม่น่าแปลกใจ เพราะแดนอธิบายว่า มนุษย์เรามีสมองส่วนหน้าซึ่งมีความสามารถในการ ‘จำลองประสบการณ์’ หรือทำนายสิ่งที่อาจเกิดขึ้นล่วงหน้า ในขณะเดียวกันเราก็มีสิ่งที่เรียกว่า ‘impact bias’ คือการคิดไปล่วงหน้าแบบเกินจริง ซึ่งมักจะเป็นแง่ลบเกินไป หรือแง่บวกเกินไป ทั้งๆ ที่เราไม่มีทางรู้เลยว่าเมื่อถึงเวลาที่อยู่ในสถานการณ์นั้นจริงๆ มันจะเป็นอย่างไร (มันอาจจะไม่เป็นไปตาม impact bias เสมอไปก็ได้)
ผลที่ได้จากการวิจัยพบว่า แม้ในช่วงแรกคนที่ถูกรางวัลลอตเตอรี่ดูจะมีความสุขมากกว่าคนที่ประสบอุบัติเหตุจนเป็นอัมพาต แต่ปรากฎว่าเมื่อเวลาผ่านไป คนทั้งสองกลุ่มกลับมีระดับความสุขในชีวิตพอๆ กัน มันเป็นไปได้เพราะระบบภูมิคุ้มกันทางจิตใจ ทำให้ถึงแม้เงื่อนไขและอุปสรรคต่างๆ ในชีวิตจะแตกต่างกัน แต่ร่างกายก็มีกลไกที่สามารถปรับให้มีความสุขสังเคราะห์ได้ภายใต้ข้อจำกัดที่มี แต่คนส่วนใหญ่มักลืมว่าร่างกายมีความสามารถนี้อยู่ จนบางทีก็จมอยู่กับความทุกข์มากไปหรือท้อแท้จนหมดแรงไปเสียก่อน
ข้อคิดที่ได้จากแดน กิลเบิร์ต ช่วยเตือนให้เรารู้ว่า ความสุขไม่ใช่สิ่งที่เราต้องรอให้เกิดขึ้นเอง และไม่ได้เกิดเฉพาะเวลาที่อะไรๆ เป็นไปอย่างที่ใจเราต้องการเท่านั้น เราสามารถมีความสุขได้แม้ในเวลาที่เจอสถานการณ์แย่ๆ หรือพบกับความผิดหวัง
- อย่าลืมเตือนตัวเองว่าสมองของเรามีระบบภูมิคุ้นกันทางจิตใจ
- อย่าเพิ่งไปคิดล่วงหน้าว่าเรื่องราวจะเลวร้ายไปทั้งหมด
- ให้ลองตั้งคำถามกับตัวเองว่า เราจะมองหาสิ่งที่ทำให้ตัวเรามีความสุขในสถานการณ์นี้ได้อย่างไร
แดน กิลเบิร์ท
–
อ้างอิง: ted.com
