Dr.Richard Levitan แพทย์ชาวอเมริกันประจำห้องฉุกเฉินมากประสบการณ์และประธานของ Airway Cam Technologies เขียนบทความที่น่าสนใจเกี่ยวกับอาการปอดบวมที่เกิดจากโควิด-19 ไว้ใน The New York Times เมื่อปีที่แล้วว่า ปกติแล้วผู้ป่วยโรคปอดบวมทั่วไปจะมีอาการแสดงให้เห็นชัดเจนตั้งแต่ปอดเริ่มติดเชื้อ เช่น เจ็บหน้าอก หายใจลำบาก แต่สำหรับผู้ป่วยหลายรายที่มีอาการปอดบวมจากโควิด-19 นั้น กลับแทบไม่มีอาการที่บ่งชี้ถึงปอดบวมเลย ผู้ป่วยยังคงรู้สึกปกติดี อาจมีอาการเพียงไข้ต่ำ ไอเล็กน้อย แต่แล้วเมื่อมาเอ็กซเรย์ปอดกลับพบว่าเชื้อได้ลุกลามเข้าไปในปอดมากแล้ว
ภาวะที่ผู้ป่วยไม่มีอาการผิดปกติใดในระบบทางเดินหายใจ ทั้งๆ ที่ปอดเริ่มมีความผิดปกติและค่าออกซิเจนในเลือดลดต่ำมากกว่า 80% นี้ เรียกว่า Happy Hypoxemia / Silent Hypoxemia หรือ ภาวะพร่องออกซิเจนในเลือดที่ไม่แสดงอาการ
Dr.Levitan กล่าวว่า Happy Hypoxemia เป็นภัยเงียบที่ทำให้ผู้ป่วยหลายรายมาถึงโรงพยาบาลช้าเกินไป ทำให้ผู้ป่วยที่ควรจะได้รับการรักษาตั้งแต่เนิ่นๆ เมื่อมีอาการไม่มาก กลายเป็นผู้ป่วยอาการปานกลาง-หนักที่จำเป็นต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ หรือบางรายก็เสียชีวิตอย่างกะทันหันไม่นานหลังเริ่มรู้สึกถึงความผิดปกติของทางเดินหายใจ
นอกจาก Happy Hypoxia จะทำให้ผู้ป่วยไม่แสดงอาการผิดปกติของปอด จนมารับการรักษาล่าช้ากว่าที่ควรแล้ว ยังทำให้การทำงานของทีมแพทย์ยิ่งยุ่งยากมากขึ้นอีก เพราะผู้ป่วยที่ใช้เครื่องช่วยหายใจนั้นจะต้องการทีมแพทย์ดูแลมากเป็นพิเศษ รวมทั้งใช้อุปกรณ์ทางการแพทย์อื่นๆ อีกมาก ซึ่งจะส่งผลต่อความสามารถในการรับผู้ป่วยเข้าใหม่และการดูแลรักษาผู้ป่วยทั้งหมดโดยจำนวนบุคลากรทางการแพทย์ที่มีจำกัด
เฝ้าสังเกตระดับออกซิเจนในเลือด = หนึ่งวิธีเบื้องต้นเฝ้าระวังโควิดลงปอด
แล้วเราควรทำยังไงถึงจะรู้ว่าปอดของเราเริ่มมีปัญหา?
สิ่งที่น่าสนใจคือ Dr.Levitan ไม่ได้บอกให้เราทุกคนตื่นตระหนก แล้วแห่ไปตรวจโควิดหรือเอ็กซเรย์ปอดกันทุกคน เหตุผลนั้นน่าจะเป็นเพราะสหรัฐอเมริกา รวมทั้งอีกหลายประเทศในยุโรป ได้ผ่านการระบาดครั้งใหญ่มาแล้วในปีที่ผ่านมา ซึ่งในวิกฤตครั้งนั้น พวกเขาได้เรียนรู้แล้วว่าโรงพยาบาลไม่มีกำลังมากพอที่จะสามารถรับรักษาผู้ป่วยได้ทุกราย ทีมแพทย์จึงแนะนำให้ผู้ป่วยที่มีอาการไม่มากกักตัวอยู่บ้าน (home isolation) โทรศัพท์ปรึกษาอาการกับแพทย์ และสั่งยาไปรับประทานที่บ้าน ส่วนเตียงในโรงพยาบาลจะเตรียมไว้สำหรับผู้ป่วยอาการหนักเท่านั้น
แต่ถึงจะกักตัวอยู่บ้าน ผู้ที่สงสัยว่าตัวเองอาจติดเชื้อโควิด-19 และผู้ป่วยโควิดที่มีอาการเล็กน้อย ก็สามารถเฝ้าสังเกตปอดของตัวเองได้ในระดับหนึ่งด้วยการใช้เครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้ว (fingertip pulse oximeter) หรือแม้แต่ smart watch บางรุ่นก็สามารถใช้วัดค่าออกซิเจนได้เช่นกัน โดยเครื่องวัดออกซิเจนที่ว่านี้เป็นเพียงเครื่องมือชิ้นเล็กๆ ที่ใช้วัดระดับความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดได้ง่ายๆ ด้วยการหนีบปลายนิ้ว ค่าออกซิเจนในเลือดที่อยู่ในเกณฑ์ปกติ (ในความสูงระดับน้ำทะเล) คือ 95% ขึ้นไป แต่ผู้ป่วยโรคเรื้อรังเกี่ยวกับปอดหรือภาวะหยุดหายใจขณะหลับอาจมีค่าออกซิเจนในเลือด (SpO2) อยู่ราว 90% ส่วนผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการปอดบวมที่ Dr.Levitan เคยพบนั้น มีค่าออกซิเจนในเลือดอยู่แค่ 50% เท่านั้น แต่กลับไม่มีอาการเหนื่อยหรือหายใจลำบากที่ชัดเจนเลย
แต่ค่าออกซิเจนก็ไม่สามารถฟันธงได้ทุกอย่าง
อย่างไรก็ตาม ทั้ง Dr.Levitan และแพทย์อีกหลายคนในสหรัฐฯ กล่าวเตือนไว้ว่า “เราไม่สามารถใช้ค่าออกซิเจนฟันธงว่าติดหรือไม่ติดโควิดได้” เพราะถ้าคุณมีประวัติไปยังสถานที่เสี่ยงหรือสัมผัสใกล้ชิดผู้ป่วยยืนยัน วิธีที่ดีที่สุดก็คือ ไปตรวจโควิด
ประโยชน์จริงๆ ของเครื่องวัดค่าออกซิเจนคือ ลดภาระของบุคลากรทางการแพทย์ โดยช่วยให้ผู้ป่วยที่มีอาการไม่มากสามารถดูแลตัวเองเบื้องต้นได้ (ทั้งในส่วนของผู้ป่วยที่กักตัวอยู่ที่บ้านและผู้ป่วยที่เข้าพักรักษาอยู่ในโรงพยาบาล) และรีบติดต่อแจ้งให้ทีมแพทย์ทราบเมื่อค่าออกซิเจนลดลงต่ำกว่าระดับปกติ หรือสำหรับผู้ที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่มเสี่ยง แต่มีความกังวลใจ ก็สามารถใช้เครื่องวัดออกซิเจนมอนิเตอร์ตัวเองประกอบกับการสังเกตอาการอื่นๆ เพื่อความสบายใจได้
นอกจากนั้นอีกสิ่งที่ต้องพึงระวังไว้คือ เครื่องวัดค่าออกซิเจนในเลือดอาจไม่ได้ผลถูกต้อง 100% เมื่อใช้กับผู้ที่มีสีผิวเข้ม (โดยมากแล้วระดับออกซิเจนในเลือดของบุคคลกลุ่มนี้จะออกมาสูงกว่าความเป็นจริง) รวมทั้งผลตัวเลขที่ออกมาอาจเกิดความผิดพลาดจากปัจจัยอื่นๆ อีกเช่น การทาสีหรือเคลือบเงาเล็บ การเคลื่อนไหวของผู้ป่วยขณะวัด การรบกวนของคลื่นไฟฟ้าความถี่สูง ผู้ป่วยความดันโลหิตต่ำ ภาวะโลหิตจางรุนแรง เป็นต้น
ที่มา:
nytimes.com
ข้อมูลเพิ่มเติม:
health.state.mn.us
my.clevelandclinic.org
