เป็นเรื่องดีที่ทุกวันนี้หลายคนหันมาให้ความสำคัญกับการกิน เช่น เลือกกินโปรตีนจากพืช ผักผลไม้หลากหลาย ลดของทอด-เค็ม-มัน รวมทั้งยังออกกำลังกายเป็นประจำ แต่หากคุณกินดีก็แล้ว ออกกำลังกายสม่ำเสมอก็แล้ว แต่ดันลืมอีกหนึ่งเรื่องสำคัญไป นั่นคือ “การนอน” วิธีการดูแลสุขภาพทั้งหมดที่คุณทำมาอาจพังครืนไปหมดเลยก็เป็นได้
ที่ผ่านมา hhc Thailand พูดเรื่องประโยชน์ของการนอนมาหลายครั้งแล้ว แต่ครั้งนี้ เราจะมาบอกคุณว่าถ้าคุณนอนน้อย นอนไม่หลับ หรือนอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ (Sleep Deprivation) เป็นระยะเวลาติดต่อกันนานๆ โรคภัยอะไรบ้างที่อาจมาเคาะประตูหน้าบ้านคุณได้
1. โรคหัวใจและหลอดเลือด
เวลาที่เรานอนหลับ อวัยวะต่างๆ ในร่างกายจะได้หยุดพักการทำงานไปด้วย ส่วนหัวใจที่ไม่สามารถ “หยุด” ไปกับเราด้วยได้ อย่างน้อยก็ยังได้พักด้วยการเต้นในจังหวะที่ช้าลงในช่วงการหลับธรรมดา (Non-rapid eye movement หรือ NREM) ทำให้ความดันโลหิตลดต่ำลง ซึ่งในช่วงเวลานี้เองที่หัวใจจะได้ฟื้นตัวจากการทำงานหนักมาตลอดทั้งวัน
แต่หากเรานอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ ช่วงเวลาที่หัวใจจะได้พักก็จะน้อยลงตามไปด้วย และเมื่อนอนไม่หลับหรืออดหลับอดนอนต่อเนื่องกันนานๆ โรคภัยไข้เจ็บเกี่ยวกับหัวใจมากมายก็จะตามมา เช่น ความดันโลหิตสูง คอเลสเตอรอลสูง หัวใจวาย เป็นต้น
2. โรคเบาหวาน
มีฮอร์โมนสำคัญ 2 ชนิด ที่จะผลิตออกมาในปริมาณที่ไม่พอดีกับที่ร่างกายต้องการหากเรานอนน้อย หรือนอนไม่พอ และฮอร์โมนทั้ง 2 ชนิดนี้ ส่งผลทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นจนเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน นั่นคือ
- อินซูลิน (Insulin) หรือ ฮอร์โมนที่มีหน้าที่นำน้ำตาลในเลือดไปยังเนื้อเยื่อต่างๆ ในร่างกายเพื่อใช้เป็นพลังงาน เมื่อนอนหลับไม่เพียงพอ แม้จะแค่คืนเดียวก็ตาม ร่างกายจะผลิตอินซูลินได้น้อยลง ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น
- คอร์ติซอล (Cortisol) หรือ ฮอร์โมนความเครียด ต่อมหมวกไตมักผลิตคอร์ติซอลขึ้นในตอนเช้าเพื่อกระตุ้นให้ร่างกายตื่นตัว โดยคอร์ติซอลจะไปเพิ่มน้ำตาลในเลือด กระตุ้นความดัน เพื่อให้เรารู้สึกกระปรี้กระเปร่า แต่หากเมื่อถึงเวลานอนแล้วเราไม่ยอมนอน ร่างกายก็จะผลิตคอร์ติซอลออกมาในเวลาที่ไม่ควรผลิต และเมื่อมีคอร์ติซอลมากเกินไปก็จะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงเกินพอดี
3. ความจำ ระบบการคิด และสมาธิถดถอย
หลายคนคงเคยอดนอนคืนสองคืน แล้วก็รู้สึกเบลอๆ ไม่มีสมาธิ ฟังอะไรก็ไม่ค่อยเข้าหัว หรืออาจถึงขั้นคิดแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าไม่ได้ด้วยซ้ำ แล้วลองคิดดูสิว่า ถ้าเรานอนไม่หลับหรืออดนอนต่อเนื่องกันนานๆ อะไรจะเกิดขึ้นกับสมองของเรา
ความสัมพันธ์ระหว่างการนอนและกระบวนการคิดเรียนรู้ (Cognitive Process) เป็นเรื่องมหัศจรรย์ เพราะในระหว่างที่เราหลับสนิท สมองจะทำการจัดเก็บเรียบเรียงเรื่องราวต่างๆ ที่เราเรียนรู้พบเจอมาให้เป็นระเบียบเรียบร้อย ทำให้เราจดจำสิ่งต่างๆ ได้ดีขึ้น ในทางตรงกันข้าม หากเราอดหลับอดนอนหรือนอนไม่พอ เราก็มีแนวโน้มจะเป็นคนขี้หลงขี้ลืม จดจำความรู้อะไรไม่ค่อยได้ รวมทั้งนำความรู้เหล่านั้นมาคิดวิเคราะห์หรือใช้งานได้ไม่ดีพอ
4. โรคซึมเศร้า
สถิติที่แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างการอดนอนและโรคซึมเศร้าได้อย่างน่าสนใจคือ ผู้ที่เป็นโรคนอนไม่หลับ (Insomnia) มีโอกาสเสี่ยงต่อการเป็นโรคซึมเศร้ามากกว่าคนปกติถึง 5 เท่า และผู้ป่วยโรคซึมเศร้าส่วนมากมักนอนหลับน้อยกว่าคืนละ 6 ชั่วโมง นอกจากนั้น เมื่อมีอาการของโรคซึมเศร้าแล้ว ผู้ป่วยจะยิ่งนอนหลับได้ยาก และเมื่อนอนหลับได้ไม่ดีก็จะยิ่งทำให้อาการซึมเศร้าหนักขึ้นกว่าเดิม
5. ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ
การนอนที่มีคุณภาพครบ 7-9 ชั่วโมง จะช่วยสร้างภูมิคุ้มกันให้แข็งแรง ความจริงข้อนี้หลายคนน่าจะทราบดีอยู่แล้ว เพราะเหมือนกับเวลาที่เราเป็นหวัด ถ้าได้นอนหลับพักผ่อนอย่างเต็มที่ อาการก็จะดีขึ้นอย่างรวดเร็ว
แต่หากถามว่าการนอนหลับส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันอย่างไรนั้น สามารถอธิบายเบื้องต้นได้ว่า ในขณะที่เรานอนหลับ ร่างกายจะสร้างโปรตีนที่ชื่อ “ไซโตไคน์” (Cytokines) ได้มาก เจ้าไซโตไคน์นี้มีบทบาทเหมือนกับผู้ส่งสารในระบบภูมิคุ้มกัน คือเมื่อมีเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย ไซโตไคน์จะคอยตรวจจับและส่งสารไปกระตุ้นให้เซลล์เม็ดเลือดขาวเข้ามาจัดการกับเชื้อโรคดังกล่าว แต่หากเรานอนหลับไม่เพียงพอ ร่างกายจะผลิตไซโตไคน์ได้น้อยลง และเมื่อเกิดการติดเชื้อก็จะเกิดการแจ้งเตือนไปยังเซลล์เม็ดเลือดขาวได้ไม่ดีพอ
นอกจากนั้น นักวิจัยจาก Sleep Foundation ยังเปิดเผยถึงผลการค้นพบที่น่าทึ่งอีกว่า การนอนหลับไม่เพียงช่วยทำให้สมองสามารถจดจำสิ่งต่างๆ ได้ดีขึ้นเท่านั้น แต่ยังช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันมีความจำที่ดีขึ้นด้วยเช่นกัน ซึ่งนั่นหมายความว่าเมื่อเราเคยติดเชื้อบางชนิดแล้ว ภูมิคุ้มกันจะจดจำเชื้อโรคนั้นไว้ เมื่อเจอเชื้อเดิมอีก ร่างกายจะตอบสนองได้ดีขึ้น รวมทั้งภูมิคุ้มกันที่ได้จากวัคซีนก็จะมีประสิทธิภาพมากขึ้นด้วย
ผลเสียจากการนอนน้อย นอนไม่หลับ หรือนอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอยังมีอีกมาก เช่น ผิวเสีย แก่เร็ว อ้วน หงุดหงิดง่าย เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ฯลฯ รวมทั้งเมื่อภูมิคุ้มกันไม่แข็งแรง คนนอนน้อยก็ยังเสี่ยงที่จะป่วยไข้ได้อีกหลายโรค เพราะฉะนั้นคืนนี้และคืนต่อๆ ไป มานอนให้ได้อย่างน้อยคืนละ 7 ชั่วโมงกันดีกว่า
–
